Historia pościeli czyli pościel dawniej i dziś

Pościel jest dziś nieodłącznym elementem każdej sypialni. Stanowi nie tylko okrycie dla kołder i poduszek, ale również oryginalną dekorację pomieszczenia, ze względu na olbrzymią gamę kolorów i wzorów. Zapewnia odpowiedni poziom komfortu podczas snu, wprowadza w stan odprężenia, zapewniając wysoki stopień higieny oraz chroniąc skórę przed chłodem i szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi.

Historia pościeli

Mimo iż każdy człowiek od zarania dziejów potrzebował snu, to jednak nie zawsze miał możliwość wygodnego ułożenia i ciepłego nakrycia. Pościel ma bardzo odległą i ciekawą historię. Jej geneza sięga czasów starożytnych, gdzie rolę pościeli odgrywała skóra dzikich zwierząt. Polowano więc nie tylko dla samego pożywienia, ale również, by ogrzać się w chłodne dni i lodowate noce. Skór używano głównie jeszcze przed naszą erą, gdzie nasi prehistoryczni przodkowie kopali płytkie dziury w ziemi, stanowiące ówczesne łóżka. Wyściełali twardą ziemię liśćmi i trawą, nakrywając się skórą upolowanego niedźwiedzia, bizona czy łosia.

Pierwszym krokiem w kierunku bardziej higienicznych rozwiązań, był czas gdzie zaczęto odczuwać potrzebę odizolowania się od zimnej i mokrej ziemi. W Starożytnym Egipcie pleciono maty, które rozkładano na podłodze, zamożni z kolei budowali pierwsze łóżka ze specjalną podpórką, chroniącą idealnie ułożone fryzury faraonów.

Zaczęto używać sienników. Był to płócienny worek, który wypełniano początkowo sianem, słomą, a później piórami, wełną i pierzem. Stanowił on pierwowzór obecnego materaca. Pierze uzyskiwano ręcznie, poprzez podskubywanie ptaków gospodarczych, jak gęsi czy kaczki. Uzbierane pierze należało oddzielić od puchu i sztywnych gałązek. Zwykle wykonywały to kobiety podczas długich, jesiennych wieczorów, przygotowując pościel na zimę. Często takie wspólne skubanie pierza stanowiło również formę spotkań towarzyskich i okazji do plotek. Poduszki, czyli tak zwane nasypki napełniane były pakułami dla kobiet, zaś dla mężczyzn – sieczką, suchym mchem lub liśćmi. Z czasem pojawiały się również podwyższone łóżka, które stanowiły o statusie społecznym – im wyżej nad podłogą, tym osoba bardziej zamężna i ważna dla społeczeństwa. Chroniło to przed szczurami, wężami oraz insektami, z którymi zmagano się w ubiegłych wiekach.

Stopniowo wzrastał poziom wygody i luksusu – sienniki zaczęto obszywać skórami wilków i niedźwiedzi, spuszczając je również na podłogę, by ogrzewały bose stopy królów. Powstawały pierwsze kołdry z lżejszych futer oraz puchowe poduszki. Zaczęto również używać szkandela – naczynia miedzianego, które podgrzewało pościel. Po napełnieniu gorącą wodą lub węglem wsuwano go pod kołdrę lub pierzynę.

Mariez Goretebe – pomysłodawca ówczesnej pościeli

W XVI wieku na świecie panowała epidemia tyfusu. Ludzie coraz częściej chorowali również na choroby brudnych rąk, niechętnie stosowano się do zasad higieny co siało coraz większy strach i panikę. Belgijski doktor Mariez Goretebe, lekarz epidemiolog, jako pierwszy nakazał stosowanie materiałowych okryć dla kołder, koców oraz ich dezynfekcję, poprzez pranie w wysokich temperaturach. Szczególną uwagę zwrócił w swoim postulacie na pościel hotelową, z której korzystało wiele różnych osób, a choroby rozprzestrzeniały się głównie w tych kręgach.

Do Polski pościel szyta z tkanin trafiła zza oceanu. Znany podróżnik Vasco Da Gama, obdarował nią Króla Augusta i jego żonę. Był to prezent z okazji ich zaślubin, który zapoczątkował ową tradycję, utrzymującą się na Dworze Królewskim aż do czasu rozbiorów Polski. Pościel przybywała do Polski na statkach i stała się symbolem polskości oraz stanowiła o szczerych wartościach rodzinnych.

Łóżka otaczały baldachimy, które nie tylko osłaniały króla przed światłem, ale również zatrzymywały ciepło podczas zimnych i długich nocy. Łóżka były zdecydowanie krótsze od obecnych, gdyż do snu przybierało się raczej pozycję półleżącą, z uwagi na ówczesne przekonania i obawę przed śmiercią. Spano również z obowiązkową, kilkugodzinną przerwą na modlitwę, pracę, a nawet odwiedziny.

W XVIII wieku zaczęto używać kołder watowanych, pokrytych adamaszkiem, bawełną lub atłasem, a w zamożniejszych domach kołdry gościnne pokrywano nawet materiałem ze sukien gospodyni.

Rodzaje materiałów na pościel

Historia pokazuje, że długo szukano optymalnych i zdrowych rozwiązań dla pościeli. Z roku na rok odnajdywano coraz to trwalsze i mocniejsze materiały z wysokimi właściwościami. Dziś istnieje wiele gatunków, wzorów i kolorów, które można dobrać do indywidualnych potrzeb. Materiał, z którego wykonana jest pościel, ma bardzo duży wpływ na poziom komfortu, przepuszczalność powietrza i bezpieczeństwo osób z alergią.

Pościel ma przede wszystkim chronić przed bakteriami, które mogą rozwijać się w poduszkach lub kołdrach; powinna być miękka w dotyku, łatwa w utrzymaniu czystości oraz estetyczna i atrakcyjna dla oka.

• Pościel bawełniana – to właśnie tkaniny z włókien roślinnych nasion bawełny dały początek znanej nam obecnie pościeli. Już od czasów starożytnych wydobywanie bawełny było jednym z podstawowych filarów gospodarki Egiptu. To również tam zbierana jest mako-bawełna, która jest uważana za jedną z najlepszych tkanin na świecie. Jest gruba, niezwykle wytrzymała, doskonale absorbuje wilgoć oraz nie wymaga prasowania. Obecnie można spotkać wiele rodzajów pościeli bawełnianej, m.in. pościel flanelowa, pościel satynowa, pościel atłasowa, pościel z adamaszku bawełnianego itp.

• Pościel jedwabna – luksusowy i najbardziej ceniony materiał na świecie. Ma właściwości wentylacyjne, jest wyjątkowo przyjemna w dotyku oraz posiada szereg pozytywnych cech, wpływających na kondycję skóry. To idealny wybór dla alergików i astmatyków, gdyż nie przyciąga kurzu. Pościel jedwabna to między innymi również pościel żakardowa.

• Pościel wełniana – polecana głównie zimą, podczas długich i chłodnych nocy, ze względu na wyjątkowo skuteczną termoizolacje. Ekskluzywną odmianę stanowi pościel z wełny merynosów i wełny wielbłąda, które dopasowują się do temperatury ciała. Najpopularniejszą, a zarazem najdroższą tkaniną wełnianą jest znany na całym świecie kaszmir.

• Pościel lniana – ta z kolei będzie doskonałym wyborem na letnie noce, dzięki doskonałej wentylacji. Tkanina pozwala oddychać skórze, jest antyalergiczna i antystatyczna. Prasowanie jednak lnianej pościeli jest bardzo czasochłonne i uciążliwe.

• Pościel bambusowa – bambus stał się ostatnio bardzo popularny, gdyż zaczęto szczegółowo badać jego niesamowite właściwości. Sprawdza się również w sypialni, gdyż posiada zdolności bakteriobójcze, doskonale odprowadza wilgoć i jest wdzięczny nawet dla wrażliwej skóry dziecka.

• Pościel syntetyczna – zdecydowanie najtańszy rodzaj pościeli. Szyte głównie z poliestru, który nie przepuszcza powietrza i jest mało przyjazna dla skóry.

Nie trudno zauważyć, że dzisiejszy wybór pościeli jest sporym dylematem, ale również niesamowitym przywilejem, zważając na dość charakterystyczną historię jej powstawania. Dobrana odpowiednio pościel będzie więc zdecydowanie inwestycją w zdrowie i dobre samopoczucie domowników.

Ciekawostki

• Niektóre z ludów Saami, pochodzące z arktycznych obszarów północnej Norwegii, Szwecji, Finlandii i Półwyspu Kolskiego należącego do Rosji, nadal prowadzą półkoczowniczy tryb życia i sypiają na skórach renifera, ułożonych na stosie brzozowych gałęzi swoich chat.

• Powiedzenie „jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz” wzięło się od tworzenia pierwszych łóżek. Były to proste drewniane konstrukcje, ściśle obwiązane skórzanymi pasami lub linami, na których znajdował się siennik. Skórzane pasy i liny co jakiś czas luzowały się i opadały, dlatego musiały być regularnie naprężane, dla odpowiedniego komfortu snu. Stąd „jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz”.

• Łóżko pełne poduszek i miękkich kołder w atłasowej pościeli były uwielbiane przez władców oświeconej Europy. Ludwik XIV potrafił spędzać w nim całe dnie i noce, posuwając się nawet do tego, że z łóżka wydawał wyroki na swoich poddanych. To król, który słynął z zamiłowania do snu – właśnie dlatego w Wersalu mieści się aż 413 łóżek!

• Pierwszy termofor, który wsadzany był między innymi pod pościel, wynaleźli Perscy nomadzi, którzy pozostawiali na słońcu wypełnione wodą bukłaki z koźlej skóry, aby nabrały wysokiej temperatury, zanim zostały użyte jako element posłania.